Dag 18. Laatste dag.

Dag 18. Laatste dag :-( Direct na de overdracht start Angèle haar presentatie, mét zuster Emily, die op het allerlaatste moment binnenstapte, lichtelijk nerveus. Angèle bijt de spits af. Thema is 'late cord clamping and skin to skin'. In rasse schreden gaat ze door haar powerpoint, zelf in elkaar gezet, natuurlijk in het Engels. Knap hoor. Emily valt in. Af en toe ontstaat er een discussie, hetgeen ook de bedoeling was. Doen we die vertraagde navelafstrengeling dan ook op de operatiekamer na een keizersnede? Hoe gaat dat met baby's die een slechte start hebben? Koelen kinderen niet af als we ze naakt op de moeder leggen. Super, de twee zusters glunderen en beantwoorden samen alle vragen. Is dit allemaal evidence based? Dan valt dr Chris bij: 'jazeker', zegt hij enthousiast. Sterker nog: late cord clamping komt vanuit Afrika! Grappig eigenlijk, want nu brengen wij het vanuit Europa weer terug. Na de presentatie krijgen Emily en Angèle applaus. Ik ben heel tros op ze allebei; een mooie prestatie. Zijn er nog opmerkingen, vraagt Chris. Ja, ik bedank iedereen voor de fijne tijd n voor hun enthousiasme en geduld bij de vertalingen, maar vooral de open houding naar ons toe.
Any more remarks, vraagt Chris. Ja, het hoofd van de radiologie neemt het woord. Hij vond het heel fijn dat wij er waren en namens iedereen wil hij ons bedanken op Malawiaanse wijze. Dan begint hij een bedanklied te zingen en iedereen zingt mee. De tranen rollen over mijn wangen; dit raakt mij diep. Ik zie ook bij Angèle en Pien de tranen rollen. Joep kan zich nog net goed houden. Wat een mooi bedankje is dit!!!
Ik loop mee met Molly, want we gaan samen nog een palliatief spreekuur doen. Angèle en Pien gaan naar de verlos, Joep naar 'zijn' lab. Op het spreekuur komen veel mensen met kanker; veel kaposi sarcomen, in verschillende stadia. Flinke uitdagingen hier, legt Molly uit. De mensen zijn vaak te ziek om nog te werken. Een uitkering kennen ze hier niet, dus ineens zit je zonder inkomen. En dan de medicatie. Hier moeten ze een 'klein' bedrag betalen, maar momenteel is de chemotherapie o/s (out of stock). Je kan dan soms in een privé kliniek aan medicatie komen, maar die is duur. Bovendien gooien die dan ook meteen de prijs omhoog (marktwerking...grrr). Nu worden ze dus vaak met (gratis) pijnmedicatie naar huis gestuurd, terwijl de klachten dan meteen weer verergeren. Quite a challenge. De man die in een hoekje, bescheiden, op een stoel zit, is 36 jaar oud. Hij heeft vijf kinderen en is boer. Levercirrose is de diagnose. Stadium 2. Onomkeerbaar. Hoelang heeft hij nog? Onbekend. Zijn broer is mee, als guardian. Die moet nu voor hem gaan zorgen, en ook voor zijn schoonzus met 5 kinderen. Zelf is hij ook getrouwd en heeft twee kinderen. Hij moet dus nu voor 10 man zorgen. Quite a challenge. Onze patiënt ziet er slecht uit. De jaarwisseling gaat hij niet meer meemaken. Naarmate de ochtend vordert is dit het minst heftige verhaal, merk ik. Molly neemt voor iedereen ruim de tijd, geeft af en toe een samenvatting in het Engels, want Chichewa versta ik nauwelijks natuurlijk. Ik zoek regelmatig dingen op internet op en zo kunnen we onze patiënten van betere adviezen voorzien. Absoluut geen alcohol voor de man met de levercirrose natuurlijk. Zou hij zich hieraan houden? Ik bespreek met Molly hoe we haar palliatieve zorg project zouden kunnen steunen vanuit Nederland. Een soort noodpotje voor voeding zou al heel mooi zijn. Sommige mensen hebben helemaal niets meer, zelfs geen eten. Als ze dan ook geen steun meer hebben van familie of omgeving, dan gaan ze dus dood van de honger, eerder nog dan aan hun terminale ziekte. Ik denk aan Jane, van vorige week. Die had inderdaad helemaal niets meer. Anno 2016. Ongelooflijk. Maar zo waar. Wat hebben de mensen het hier zwaar!
We gaan lunchen. Emily, onze kokkin, heeft frietjes voor ons gebakken. En ei. En tomatensalade. En fruit. We voelen in de koning te rijk. We nodigen haar uit om mee te eten. Ze giechelt bescheiden, maar slaat niet af. We babbelen wat tijdens onze koningsmaaltijd. Dan nemen we afscheid ( ze is hier alleen in de ochtend). We lopen naar de kinderafdeling, waar we alle kinderspelen afgeven. Dan naar het lab. Pien gaat bloed doneren, daar is hier een chronisch tekort aan. Helaas mogen Angele, Joep en ik niet doneren. Stoer hoor, van Pien, want dit is de eerste keer. We lopen verder naar Molly, waar we de rest van onze kleren en schoenen afgeven. Zij zal er zeker voor zorgen dat deze op de juiste plek terecht gaan komen. We nemen afscheid. I miss you already, zegt Molly. Wéér een traantje. Dan naar huis. We gaan vanavond afscheid nemen van Chris en de co assistenten. Samen bbq. Nog ff naar de markt om spullen te halen. Chris en Wouter komen extra terug vanuit Zomba en hebben voor vlees en bier gezorgd, dat is in het dorp niet te krijgen, tenzij je het geitenvlees wil eten, waar de hele dag de vliegen omheen gonzen. Even de vraag of we naar Zomba willen komen. Mooi restaurant daar, maar ik durf de rit in de minivan in het donker niet aan met z'n vieren. Begrijpelijk. We hebben een hele gezellige bbq met 8 man en rond 1 uur 's nachts liggen we uitgeput in bed. Alweer een heftige, emotionele, maar ook prachtige dag.